ayna, şüphesiz ki insan uygarlığının en önemli icadıdır. (yazıya böyle fazlasıyla iddialı ve görünürde temelsiz bir önermeyle başlamayı her zaman çok sevdim. aniden sahneye fırlayıp basit ama dinamik bir gitar rifine girerek izleyicinin ilgisini canlandıran rock müzisyenleri gibi hissettim kendimi. ilkokulda kompozisyon yazdığım sırada "tarih boyunca insanoğlu osurmuştur" gibisinden nereye gittiği belirsiz açılış cümlelerinde kendini gösteren bu deformasyondan, görüldüğü gibi, eşşek kadar adam olduğum şu çağda hala vazgeçebilmiş değilim. ne diyorduk? ayna.) ayna, insan uygarlığının, en önemli olduğu kadar, en tehlikeli icadıdır da aynı zamanda. insanı algı ile akıl arasındaki korkunç ikilemin dipsiz uçurumuna savuracak güçte bir cihazdır ayna. stephen king'in kumsalda tek başlarına duran boyut kapılarını akla getirelim burada. (bkz: the drawing of the three)

aynada kendinize bakıp "bu karşıdan bana bakan yüz de neyin nesi böyle?" diye düşündüğünüz zamanlar mutlaka olmuştur. şahsen benim aynaya bakarken ikinci en sık verdiğim tepki budur. insanın aklıyla düşünüp, çeşitli yargılara vararak, kendince rasyonel bir temele oturttuğu kendi varoluşu ile, aynada bütün çıplaklığıyla gördüğü, yani beş duyusundan birincisinin merceği vasıtasıyla algıladığı varlık arasındaki ikilem, üzerinde düşündükçe, varoluşu reddetmeye kadar vardırmıyor değil. duyularımızla algıladığımız ya da bir biçimde deneyimleyerek bilgisine sahip olduğumuz her şeyin son tahlilde aldatıcı olduğunu söyleyen parmenides, kendi varlığını ancak ondan duyduğu şüphe üzerinden somutlaştıran descartes, bütün bu name dropping kahramanlarının bir ayna karşısında (diyelim traş olurken) duyacakları dehşeti hayal etmek bile tüylerimi ürpertiyor. filozofların yağlı boya tablolarında neden sürekli saçı sakalına karışmış insanlarla karşılaştığımızın cevabı da burada gizli olabilir. bir başka programımızda da bunu irdeleriz.

aynayı kırmak, bilindiği gibi, büyük sembolik değeri olan bir eylem. bu sembolik değerin, en azından bir bölümünün, algı ile akıl arasındaki bu ezeli çekişmeyi ortadan kaldıran yapısından kaynaklandığını düşünüyorum. aynayı kırmak, kendi varlığını, dış dünyadan bağımsız olarak kurduğu rasyonalite içinde hapsetmek, ya da bir diğer bakış açısından, dış dünyanın aldatıcı sinyallerine bağımlı, kusurlu bir araç olan algının prangalarını kırmak şeklinde açıklanabilir bilinç altında.

ayna göndermesiyle başlayıp bitirdiğim bu kolajda en azından alice'ten hiç bahsetmemiş olmanın kıvancıyla sormak istiyorum o zaman: aynada kendi kişisel not defterinize bakarken aklınızdan geçenler nedir? malum, biz helolalora?da genelde soru soruyoruz; pek cevap vermiyoruz.

special thanks: milan kundera, john berger.